Wszyscy uwielbiamy legendy. Nadają one rangi i niesamowitości naszemu życiu. Tak również jest w przypadku wina, bo wino jak wiadomo ma w sobie coś magicznego. Mówi się na przykład, że około 400 roku n.e. Galla Placydia, córka rzymskiego cesarza Teodozjusza Wielkiego, zatrzymała się w prowincji Romania (Romagna) ze swoim orszakiem. Tutaj w misce z terakoty podano jej lokalne wino z odmiany albana. Galla Placidia była tak nim zachwycona, że podniosła czarę i wykrzyknęła: „Nie upijajcie się nim tak po prostu, bo upijacie się złotem”, nadając miastu, w którym się zatrzymała, nową nazwę Bertinoro (co oznacza „pijany złotem”). Do dziś Bertinoro, miasto leżące w centrum regionu Romania pomiędzy Forli a Cesena, czyli w samym centrum regionu, jest uważane za kolebkę win Albana.
Choć odmiana jest znana od czasów rzymskich nie jest specjalnie popularna we współczesnej Italii i jej uprawa w praktyce jest ograniczona do regionu Romania. Co wcale nie oznacza, że wino wytworzone z tej odmiany jest złe, wręcz przeciwnie. Jakość lokalnych win została potwierdzona nadaniem produkcji tego wina DOCG, jako pierwszej białej odmianie we Włoszech. Dziś wino z oznaczeniem „Romagna Albana DOCG” otrzymywane jest z winogron pochodzących z odmiany albana w minimum 95%, z udziałem innych odmian maksymalnie 5%. W trakcie Vini ad Arte 2024 (więcej o tej imprezie tutaj) przedstawiciele Consozio Vini di Romagna w bardzo interesujący sposób wyjaśniali przyczyny pozostawienia 5% na inne uprawy. Otóż w wielu winnicach pozostają jeszcze nasady odmian endemicznych, których winogrona tradycyjnie wchodziły w skład wina Albana, a co do których nie ma pewności pochodzenia (badania genetyczne). Stąd margines, który pozostawiono producentom.
Odmiana albana jest niezwykle plastyczna, dając wina różnego typu. Można produkować wina wytrawne, słodkie z podsuszanych i podsuszonych winogron, wina zaatakowane szlachetną pleśnią botritis, wina musujące (w tym przypadku DOC). Całość jest uregulowana w sposób formalny i podzielona w następujący sposób:
Romagna Albana DOCG Secco to wina wytrawne, o barwie słomkowożółtej przechodzącej w kolor złotożółty. Wina mogą mieć różnorodny charakter od lekkich win o aromatach cytrusów i z lekka zielonymi nutami po wina dojrzałe, ciężkie, o aromatach żółtych śliwek i sporym poziomem alkoholu (acz zazwyczaj umiejętnie ukrytym), czasem o stylistyce rustykalnej, lekko utlenione. Przykładem takiego wina jest opisane przeze mnie Cantina Fondo Ca Vecja Querciola Romagna Albana DOCG 2022.
Romagna Albana DOCG Amabile to wino lekko słodkie wytwarzane z lekko podsuszanych winogron. Nie są to winogrona podsuszane (passito – to inna kategoria, o tym dalej), raczej na wpół suszone. Tradycyjnie takie winogrona na wino pozyskiwano w specjalnych suszarniach, na kilka miesięcy przed Bożym Narodzeniem tak, by uzyskać ten rodzaj wina ta Święta. Kolor jest podobnie słomkowożółty, ale z wiekiem zmienia się w złotożółty. To co wyróżnia to wino to lekko słodki, atrakcyjny smak, znakomity do połączenia z deserami.
Romagna Albana DOCG Dolce to klasyczne wino słodkie, dla wielu ekspertów jest najciekawszym winem z odmiany albana. Kolor jasnożółty po złoty, aromaty białych czy żółtych owoców pestkowych oraz cytrusów to charakterystyczne cechy tych win. Co ciekawe wina te potrafią ze swoim poziomem alkoholu przekraczać 12,5% co jest rzadkością wśród win słodkich.
Romagna Albana DOCG Passito to najwyżej oceniane przez ekspertów wino z odmiany albana. Tradycyjnie winogrona suszono na słomie czy w drewnianych skrzynkach, obecnie coraz częściej proces wysychania odbywa się na samej roślinie bardziej przypominając winogrona dla win klasy late harvest. W apelacji dopuszczalne są również wina zaatakowane szlachetną pleśnią Botrytis cinerea, dające wina o analogicznej stylistyce jak te z Sauternes czy Tokaju. Podobnie jak poprzednie to wina słodkie, o złotym, a czasem bursztynowym kolorze, aromatach suszonych owoców, moreli, magnolii, miodu i przypraw.
Na koniec warto wspomnieć o winach musujących wytwarzanych z odmiany albana. Są one klasyfikowane jako DOC, ale warte są zainteresowania, gdyż najczęściej wytwarzane są metodą klasyczną dając niezwykle interesującą alternatywę dla znanych włoskich win jak choćby Prosecco czy Franciacorta.
Można przekornie zapytać, dlaczego odmiana albana nie cieszyła się uznaniem poza regionem Romagna. Odpowiedź leży, jak to często bywa, w jej plenności i trudności w uprawie. Obecnie zgodnie z Romagna Albana DOCG zbiory z winnicy to jedynie 10 t/ha, co w przypadku wielu innych odmian, jak np trebbiano, także obecnej w regionie Romania, jest bardzo niska. Jednak albana rekompensuje to jakością i dzięki rosnącej popularności tej odmiany staje się powoli wizytówką regionu. Produkcja z roku na rok rośnie i tak w 2020 roku było to 756 400, w 2023 956 133 butelki. Dziś całkowita powierzchnia upraw w regionie Romania to 768 ha i stale rośnie.
Więcej o samych winach z tej odmiany już wkrótce w następnych postach.
Jerzy Moskała
* zdjęcia dzięki uprzejmości Consorzio Vini di Romagna
Winne okolice 