Płynne złoto z Romanii czyli albana

Wszyscy uwielbiamy legendy. Nadają one rangi i niesamowitości naszemu życiu. Tak również jest w przypadku wina, bo wino jak wiadomo ma w sobie coś magicznego. Mówi się na przykład, że około 400 roku n.e. Galla Placydia, córka rzymskiego cesarza Teodozjusza Wielkiego, zatrzymała się w prowincji Romania (Romagna) ze swoim orszakiem. Tutaj w misce z terakoty podano jej lokalne wino z odmiany albana. Galla Placidia była tak nim zachwycona, że podniosła czarę i wykrzyknęła: „Nie upijajcie się nim tak po prostu, bo upijacie się złotem”, nadając miastu, w którym się zatrzymała, nową nazwę Bertinoro (co oznacza „pijany złotem”). Do dziś Bertinoro, miasto leżące w centrum regionu Romania pomiędzy Forli a Cesena, czyli w samym centrum regionu, jest uważane za kolebkę win Albana.

Łagodne wzgórza regionu Romania to znakomite miejsce do upraw odmiany albana

Choć odmiana jest znana od czasów rzymskich nie jest specjalnie popularna we współczesnej Italii i jej uprawa w praktyce jest ograniczona do regionu Romania. Co wcale nie oznacza, że wino wytworzone z tej odmiany jest złe, wręcz przeciwnie. Jakość lokalnych win została potwierdzona nadaniem produkcji tego wina DOCG, jako pierwszej białej odmianie we Włoszech. Dziś wino z oznaczeniem „Romagna Albana DOCG” otrzymywane jest z winogron pochodzących z odmiany albana w minimum 95%, z udziałem innych odmian maksymalnie 5%. W trakcie Vini ad Arte 2024 (więcej o tej imprezie tutaj) przedstawiciele Consozio Vini di Romagna w bardzo interesujący sposób wyjaśniali przyczyny pozostawienia 5% na inne uprawy. Otóż w wielu winnicach pozostają jeszcze nasady odmian endemicznych, których winogrona tradycyjnie wchodziły w skład wina Albana, a co do których nie ma pewności pochodzenia (badania genetyczne). Stąd margines, który pozostawiono producentom.

Odmiana albana jest niezwykle plastyczna, dając wina różnego typu. Można produkować wina wytrawne, słodkie z podsuszanych i podsuszonych winogron, wina zaatakowane szlachetną pleśnią botritis, wina musujące (w tym przypadku DOC). Całość jest uregulowana w sposób formalny i podzielona w następujący sposób:

Romagna Albana DOCG Secco to wina wytrawne, o barwie słomkowożółtej przechodzącej w kolor złotożółty. Wina mogą mieć różnorodny charakter od lekkich win o aromatach cytrusów i z lekka zielonymi nutami po wina dojrzałe, ciężkie, o aromatach żółtych śliwek i sporym poziomem alkoholu (acz zazwyczaj umiejętnie ukrytym), czasem o stylistyce rustykalnej, lekko utlenione. Przykładem takiego wina jest opisane przeze mnie Cantina Fondo Ca Vecja Querciola Romagna Albana DOCG 2022.

Romagna Albana DOCG Amabile to wino lekko słodkie wytwarzane z lekko podsuszanych winogron. Nie są to winogrona podsuszane (passito – to inna kategoria, o tym dalej), raczej na wpół suszone. Tradycyjnie takie winogrona na wino pozyskiwano w specjalnych suszarniach, na kilka miesięcy przed Bożym Narodzeniem tak, by uzyskać ten rodzaj wina ta Święta. Kolor jest podobnie słomkowożółty, ale z wiekiem zmienia się w złotożółty. To co wyróżnia to wino to lekko słodki, atrakcyjny smak, znakomity do połączenia z deserami.

Romagna Albana DOCG Dolce to klasyczne wino słodkie, dla wielu ekspertów jest najciekawszym winem z odmiany albana. Kolor jasnożółty po złoty, aromaty białych czy żółtych owoców pestkowych oraz cytrusów to charakterystyczne cechy tych win. Co ciekawe wina te potrafią ze swoim poziomem alkoholu przekraczać 12,5% co jest rzadkością wśród win słodkich.

Romagna Albana DOCG Passito to najwyżej oceniane przez ekspertów wino z odmiany albana. Tradycyjnie winogrona suszono na słomie czy w drewnianych skrzynkach, obecnie coraz częściej proces wysychania odbywa się na samej roślinie bardziej przypominając winogrona dla win klasy late harvest. W apelacji dopuszczalne są również wina zaatakowane szlachetną pleśnią Botrytis cinerea, dające wina o analogicznej stylistyce jak te z Sauternes czy Tokaju. Podobnie jak poprzednie to wina słodkie, o złotym, a czasem bursztynowym kolorze, aromatach suszonych owoców, moreli, magnolii, miodu i przypraw.

Na koniec warto wspomnieć o winach musujących wytwarzanych z odmiany albana. Są one klasyfikowane jako DOC, ale warte są zainteresowania, gdyż najczęściej wytwarzane są metodą klasyczną dając niezwykle interesującą alternatywę dla znanych włoskich win jak choćby Prosecco czy Franciacorta.

Sielskie obrazki winnic z Romanii

Można przekornie zapytać, dlaczego odmiana albana nie cieszyła się uznaniem poza regionem Romagna. Odpowiedź leży, jak to często bywa, w jej plenności i trudności w uprawie. Obecnie zgodnie z Romagna Albana DOCG zbiory z winnicy to jedynie 10 t/ha, co w przypadku wielu innych odmian, jak np trebbiano, także obecnej w regionie Romania, jest bardzo niska. Jednak albana rekompensuje to jakością i dzięki rosnącej popularności tej odmiany staje się powoli wizytówką regionu. Produkcja z roku na rok rośnie i tak w 2020 roku było to 756 400, w 2023 956 133 butelki. Dziś całkowita powierzchnia upraw w regionie Romania to 768 ha i stale rośnie.

Więcej o samych winach z tej odmiany już wkrótce w następnych postach.

Jerzy Moskała

* zdjęcia dzięki uprzejmości Consorzio Vini di Romagna

Vini ad Arte 2024 i prezentacja win z regionu Romagna

Vini ad Arte 2024 to coroczna prezentacja win z regionu Romagna (Romania), która w tym roku odbyła się w dniach 11 – 14 maja 2024 w butikowym hotelu i spa Villa Abbondanzi, na przedmieściach Faenzy w Romanii, oraz na spotkaniach z winiarzami z regionu w ich siedzibach wynajętych salach, restauracjach. Za organizację imprezy odpowiedzialne było Il Consorzio Vini di Romagna, organizacja powstała w 1962 roku, zrzeszająca producentów wina z regionu. I pewnie ani o tym konsorcjum ani o winach z Romanii nie słyszeliście? No to czas to naprawić.

Region Romania położony jest w północnej części Włoch sąsiadując przez Apeniny z Toskanią

Romania to region położony w północnej części Włoch, nad Adriatykiem. Rozciągając się między morzem a Apeninami sąsiaduje na północy z regionem Emilia (tworzy z nim wspólny region administracyjny), Toskanią na zachodzie oraz Marche na południu. Położenie to determinuje klimat, który wpływa na styl produkowanych tutaj win, zaś miejscowości takie jak Rimini, Ravenna czy republika San Marino ściągają tłumy turystów. Oni także są konsumentami produkowanych tutaj win.

Romania stała się też we Włoszech synonimem dobrego jedzenia. Obok potrawy spaghetti bolognese, mającej już charakter ściśle globalny, przez mniej znane lokalne dania jak piadina romagnola czy crescione, będących podstawą sałatek, poprzez tagliatelle z ragù, cappelletti, po pieczoną lasagne czy lokalne donuty potrawy regionu są znakomitym wkładem do włoskiej kuchni. I choć sami mieszkańcy Romanii traktują spaghetti bolognese jako przykład zamerykanizowania ich wspaniałej kuchni, to liczba restauracji z gwiadkami Michelin w regionie robi wrażenie.

Jak włoska kuchnia to rzecz jasna i wina, a historia winiarstwa regionu ciągnie się od czasów rzymskich i zawsze wiąże się wiąże się z lokalną kuchnią. Dziś w regionie mamy jeden region DOCG Denominazione di Origine Controllata e Garantita, 5 DOC Denominazione di Origine Controllata oraz 4 IGT Indicazione Geografica Tipica. Obszar produkcji win Romagna DOC rozciąga się na południe od Via Emilia i na północ od Apeninów Toskanii-Romagnolo, zajmując teren pagórkowaty i podgórski rozwinięty wzdłuż dużych dolin o kierunku północno-północno-wschodnim, które cieszą się dobrą wentylacją i doskonałym nasłonecznieniem.

Uprawa winorośli koncentruje się na niezbyt dużych wysokościach, od 100 do 300 metrów nad poziomem morza, z pewnymi wyjątkami do 500 metrów nad poziomem morza, na glebach o podłożu głównie osadowo-gliniastym. Klimat jest kontynentalny, z gorącymi latami i mroźnymi, długimi zimami, ale zmiany klimatyczne, jakie zaszły w ostatniej dekadzie, pokazują, że należy liczyć się z odchyleniami od dawnych pór roku. Opady deszczu, zazwyczaj ograniczone, potrafią koncentrować się w czasie i doprowadzać do powodzi.

Sub-regiony w Romanii

Uprawę winorośli w Romanii można przyporządkować do pięciu różnych sub-regionów, rozciągających się z zachodu na wschód. Są to obszary Imola, Faentino, Forlivese, Cesenate oraz Rimini. Do tego dochodzą podobszary Serra, Brisighella, Marzeno, Oriolo przynależne do Faentino; na obszarze Forlivese podobszary Modigliana, Castrocaro, Meldola, Predappio, Bertinoro; w Cesenate, podobszary Cesena, Mercato Saraceno, Longiano. Całość tworzy siatkę miejsc pochodzenia poszczególnych win, często związaną nie tylko z warunkami geologicznymi i klimatycznymi poszczególnych win, ale i stylistyką, jaką producenci chcą osiągnąć.

Na tych terenach uprawiane są głównie trzy odmiany winnej latorośli. Króluje rzecz jasna sangiovese, klon znanej z Toskanii odmiany, który genetycznie jest bliższy tej uprawianej w Montalcino, albana, endemiczny szczep występujący praktycznie tylko w Romanii, no i trebbiano. Ale o winach z tych odmian więcej w kolejnych postach.

Jerzy Moskała

*Wszystkie zdjęcia udostępnione przez Il Consorzio Vini di Romagna

Cantina Fondo Ca Vecja Querciola Romagna Albana DOCG 2022

W zasadzie ten post przedstawiający to wino powinien powstać po serii postów o winach z regionu Romania (Romagna) we Włoszech, ale tak się składa, że wino miało szansę nieco wcześniej zaprezentować się jako partner z daniem niedzielnego obiadu, więc i prezentacja wina musi się odbyć wcześniej. Pominę więc opisy regionu i apelacji, występujących tam odmian, szczególnie tu użytej albany i przejdę bezpośrednio do winiarni i wina.

Winiarnia Fondo Cà Vecja powstała w 1971 roku jako naturalne rozwinięcie wcześniejszej działalności rolniczej, w tym sadownictwa. Jak to często bywa start był oparty o produkcję samych winogron i ich odsprzedaż, później produkcję wina “luzem” (vino sfusi, zresztą w tej formie wino jest dostępne do dziś), następnie butelkowanie i praca nad jakością. Dziś firma dostosowała się do wysokich standardów Albana DOCG oraz Colli d’Imola DOC (o nich w następnych postach), oraz produkcji win z odmian Sangiovese di Romagna, Trebbiano di Romagna i Albana di Romagna, jak również innych odmian czyli barbera, merlot, pignoletto, chardonnay, cabernet sauvignon oraz sauvignon blanc.

Cantina Fondo Ca Vecja Querciola Romagna Albana DOCG 2022

Cantina Fondo Ca Vecja Querciola Romagna Albana DOCG 2022 wyprodukowano z winogron zebranych w winnicy Bantel di Sotto. To w 100% Albana di Romagna, endemiczna odmiana z terenów regionu Romania. Produkcja i dojrzewanie odbywało się w zbiornikach ze stali nierdzewnej. Z danych technicznych poziom alkoholu to 14,13%, cukru resztkowego 0,7 g/l (jest to więc wino w pełni wytrawne vino secco), zaś poziom kwasowości to 5,90 g/l.

To są opisy w pełni techniczne, lecz jakie to wino w rzeczywistości jest? W oczy rzuca się charakterystyczny dla odmiany albana kolor ciemnej słomy wpadający w złote poblaski. W zapachu nieco ziół, szałwii i dojrzałych owoców cytrusowych, głównie grejpfrutów. W smaku mocne nuty owocowe, świetna świeża kwasowość i długi finisz mineralny. Mineralność w tym winie jest silna, ale jednocześnie znakomicie zbalansowana z owocowością i kwasowością. Całość bardzo dobrze ułożona, wino jest pełne, bogate i przyjemne w odbiorze. Mocny alkohol nie wystaje dając jedynie złudne poczucie słodyczy.

Wino zaserwowałem do polskiej klasyki, czyli kotletów schabowych z młodą kapustą i ziemniakami. Słodycz warzyw świetnie komponowała się z winem, a siła samego wina (alkohol i ciężar) współgrały z ciężkim, i co tu by nie mówić całkiem tłustym mięsem. Ale to grało ze sobą pokazując, że wina z regionu Romania mogą być ciekawym partnerem dla typowych polskich potraw. No, zobaczymy z sangiovese.

Wino bardzo dobre. Zakup własny.

Jerzy Moskała